لیپوزومها ساختارهایی کروی شکل هستند که از یک یا چند لایه فسفولیپیدی تشکیل شدهاند. این فسفولیپیدها مولکولهایی هستند که شباهت زیادی به مولکولهای تشکیلدهنده غشای سلولهای بدن دارند. به همین دلیل، لیپوزومها به عنوان حاملهای بسیار مناسبی برای داروها شناخته میشوند.
لایه دوگانه فسفولیپیدی: لیپوزومها از یک یا چند لایه دوگانه فسفولیپیدی تشکیل شدهاند. قسمت سر این مولکولها قطبی و آبدوست است و به سمت محیط آبی تمایل دارد. در حالی که دم این مولکولها غیرقطبی و آبگریز است و به سمت داخل لیپوزوم تمایل دارد.
هسته داخلی: فضای داخلی لیپوزومها میتواند حاوی دارو، مواد مغذی، یا سایر ترکیبات باشد.
دارورسانی هدفمند: یکی از مهمترین کاربردهای لیپوزومها در دارورسانی هدفمند است. با اتصال لیگاندهای خاص به سطح لیپوزومها، میتوان دارو را به سلولها یا بافتهای خاصی هدایت کرد. این امر باعث افزایش کارایی دارو و کاهش عوارض جانبی آن میشود.
حفاظت از دارو: لیپوزومها میتوانند از دارو در برابر تخریب توسط آنزیمها و شرایط اسیدی دستگاه گوارش محافظت کنند.
افزایش حلالیت داروهای آبگریز: داروهای آبگریز را میتوان در داخل لیپوزومها محصور کرد و به این ترتیب حلالیت آنها در محیط آبی افزایش یابد.
کاهش سمیت دارو: با استفاده از لیپوزومها میتوان سمیت برخی از داروها را کاهش داد.
کاهش دفعات مصرف دارو: لیپوزومها میتوانند آزادسازی تدریجی دارو را فراهم کنند و در نتیجه به کاهش دفعات مصرف دارو کمک کنند.
لیپوزومهای تک لایه کوچک(SUVs) : کوچکترین نوع لیپوزومها هستند و معمولاً برای حمل داروهای محلول در چربی استفاده میشوند.
لیپوزومهای تک لایه بزرگ (LUVs): بزرگتر از SUVها هستند و میتوانند حجم بیشتری از دارو را حمل کنند.
لیپوزومهای چند لایه (MLVs) : شامل چندین لایه دوگانه فسفولیپیدی هستند و ظرفیت بالایی برای حمل دارو دارند.
درمان سرطان: لیپوزومها برای حمل داروهای ضد سرطان به سلولهای توموری استفاده میشوند.
درمان بیماریهای عفونی: لیپوزومها برای حمل آنتیبیوتیکها و عوامل ضد قارچ استفاده میشوند.
درمان بیماریهای پوستی: لیپوزومها برای حمل داروهای پوستی استفاده میشوند.
واکسنها: لیپوزومها به عنوان حامل آنتیژن در واکسنها استفاده میشوند.
کرمها و لوسیونها: لیپوزومها برای حمل مواد فعال در کرمها و لوسیونها استفاده میشوند.
به طور خلاصه، لیپوزومها به عنوان حاملهای هوشمند دارو، نقش بسیار مهمی در صنعت داروسازی ایفا میکنند. این فناوری نوین امکان درمانهای هدفمندتر و مؤثرتر را فراهم میکند.